Phân loại các dòng xe đạp thể thao địa hình

Khi nói đến xe đạp thể thao địa hình, rất nhiều người cứ nghĩ là dòng xe bánh có gai, sườn ngang, dùng để chạy đường đất, leo núi… Nhưng trong thực tế, xe đạp địa hình rất đa dạng và được chia làm nhiều nhu cầu sử dụng khác nhau tùy thuộc vào các loại địa hình và mục đích sử dụng của người lái. Trong bài viết này xin được đề cập đến các loại xe đạp leo núi được sử dụng phổ biến hiện nay trên toàn cầu, một số xe khá đặc biệt khác như xe đạp BMX, Trials sẽ không được đề cập đến tuy nó cũng là xe đạp địa hình nhưng lại sử dụng biểu diễn là chủ yếu.

Trước hết, xin nói về kích cỡ của bánh xe, đường kính được gọi là kích cỡ của bánh xe. Có 3 cỡ phổ biển hiện nay là 26”, 27.5” (650b) và 29”. Ở Việt Nam, bánh 26” là thông dụng nhất, có lẽ nó phù hợp với vóc dáng của người Việt.

Bánh 26”: Là kích thước phổ biến nhất trong các dòng xe đạp leo núi. Tiêu chuẩn này được định nghĩa bắt đầu từ các cửa hàng bán xe đạp tại Mỹ. Bánh xe 26” có thiết kế đường kính của vành vào khoảng 22” tương đương 559mm và đường kính tính luôn phần vỏ bên ngoài vào khoảng 26.2” (665mm). Bánh 26” có độ bền rất cao, giúp người dùng dễ dàng điều khiển nhưng lại gặp địa hình xấu lại khó di chuyển và độ bám không thể hơn các loại bánh có đường kính lớn hơn.

Bánh 29”: Có đường kính vành vào khoảng 24.5” (622mm), và đường kính luôn tính cả vỏ là 28.5” (724mm) đang là loại kích thước phổ biến được sử dụng trong các loại xe đạp đua (road) và xe touring. Trong thực tế các cuộc đua xe đạp địa hình dành cho các dòng xe Cross-country (XC) thường sử dụng bánh 29” chiếm ưu thế hơn bánh so với 26” do khả năng chinh phục địa hình gồ ghề tốt hơn, khả năng bám cao hơn, tốc độ cao hơn nhưng nhược điểm của nó là do có kích thước lớn nên vành sẽ không cứng như các loại khác, và khó điều khiển hơn so với các loại bánh nhỏ. Hiện nay, các giải đua XC, Enduro vượt địa hình trên thế giới đều đa phần sử dụng bánh 29” để tăng hiệu suất hoạt động xe.

Bánh 27.5” (650b): Có đường kính vành trong khoảng 23” (584mm), có thể nói bánh 27.5” là sự kết hợp giữa bánh xe 26” và bánh xe 29”, tận dụng vào khả năng di chuyển tốt của bánh 26” khi kết hợp với khả năng di chuyển nhiều địa hình của bánh 29”. Tuy nhiên, các linh kiện như sườn hay phuộc nhún được sản xuất dành riêng cho loại bánh 27.5” vẫn còn hạn chế hơn nhiều so với bánh 29” và 26”.

Xe 1 phuộc (Hardtail)

Để nói về tất cả những dòng xe đạp thể thao địa hình chỉ có 1 phuộc nhún trước hay còn gọi với cái tên xe đuôi cứng (hardtail). Trọng lượng xe nhẹ, phù hợp với các cung đường địa hình sỏi đá, đất và gạch nhỏ, đường trường cũng được. Bởi trọng lượng nhẹ nên rất dễ leo dốc. Phuộc nhún trước có hành trình di chuyển trong khoảng 80mm – 120mm. Ở VN, dòng xe này rất phổ biến vì vừa có thể thi tài và cũng dùng để du lịch được. Nên sử dụng xe ở đường bằng, đoạn sườn dốc hay đường mòn.

Xe 2 phuộc (Full suspension)

Vận hành êm ái bởi xe có tới 2 phuộc trước và sau, bởi vậy trọng lượng của xe nặng hơn các dòng xe 1 phuộc. Và dòng xe 2 phuộc được chia thành nhiều loại cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau.

1. Cross-Country

Xe được thiết kế tương tự như xe 1 phuộc nhưng được trang bị thêm phuộc nhún sau. Nên trọng lượng của dòng xe này cũng nhẹ và không nặng hơn xe một phuộc là mấy. Phuộc sau có tác dụng làm giảm  chấn động lên Pedal và giúp xe di chuyển mượt hơn hơn khi vào địa hình đổ dốc. Phuộc nhún có hành trình vào khoảng 100mm cho cả phuộc trước và sau.

2. Trail

Dòng xe này được chuyên sử dụng cho các địa hình đường mòn và địa hình đồi núi thoai thoải, Vị trí lái được thiết kế tạo sự thoải mái giúp người lái dễ điểu khiển, trọng lượng nặng hơn Cross-Country khoảng 1-2kg. Hành trình phuộc của dòng xe này trong khoảng 120mm-130mm.

3. All-Mountain (AM) – Enduro

Là dòng con lai kết hợp của DH/FR và Trail, được thiết kế với khung chịu lực cứng và chắc chắn, phuộc nhún có hành trình dài nhất nằm trong khoảng 140 – 160mm và có trọng lượng tương đương hoặc nhỉnh hơn Trail một chút, người lái vẫn có thể leo dốc nhưng mặt khác lại có thể bay nhảy và đổ dốc.

4. Freeride

Là dòng xe có khung vô cùng chắn chắn, một số loại xe thuộc Freeride có thể trang bị 1-2 dĩa trước (chain rings) giúp leo lên những con dốc thoai thoải, nhưng thiết kế chính của Freeride chính là để đổ dốc, bay nhảy và làm các động tác khó như: nhào lộn trên không. Hành trình phuộc cho dòng xe này vào khoảng 170-180mm

5. Downhill

Như tên gọi của nó, bạn không thể ngồi trên 1 chiếc xe downhill mà thực hiện động tác leo dốc, dòng xe này có thiết kế tương tự như Freeride, và có trọng lượng rất nặng 18-20kg (khung nhôm). Downhill chỉ dùng với 1 mục đích duy nhất là đổ xuống và càng đổ dốc nhanh bao nhiêu thì càng tốt, vì thế phuộc của downhill có khả năng hấp thụ lực lớn và liên tục với thiết kế phuộc dài hơn Freeride 1 chút vào khoảng 200-203 mm, cách để phân biệt xe downhill là sử dụng phuộc 2 tầng (double crown) giúp tăng cường khả năng chịu lực và kéo dành hành trình.